Jom Kippoer, ramadan, christelijk vasten

Vastenoverweging 30 – dinsdag 5 april 2022

Ik weet niet of je het beseft, maar vorige zaterdag begon de ramadan, de jaarlijkse islamitische vastenmaand. Het kreeg – traditioneel – veel aandacht in de media. En ook van leiders van over de hele wereld, van de Amerikaanse president Biden die de moslims een:’Goede ramadan” toewenste, tot de Britse kroonprins Charles die hen een: “Gezegende ramadan” toewenste, om het nog even niet te hebben over onze Belgische politici van allerlei kleur en inspiratie die ook (stemmen-)brood zagen in een ramadan zegenwens.
Vraagje: ik kan fout zijn maar heb jij iets gehoord of gelezen over zegenwensen bij het begin van onze christelijk veertigdagen-vastentijd? Ik niet. Neen, neen, ik heb het niet over karnavalswensen of: ‘Vetten Dinsdag’-groeten hé. Ik heb het over vàstentijden.

Vandaar dat ik vandaag en morgen even wil stil staan bij een vergelijking van de vastentijden in de drie monotheïstische godsdiensten: christendom, islam en Jodendom. Vaak worden ze over één kam geschoren, maar naast de parallellen die er inderdaad zijn, zijn er ook fundamentele verschillen. En wees niet ongerust, ik wil jullie hier nu geen wetenschappelijke vergelijking voorleggen met diepgaande verklaringen over begrippen als teshuvah, a halakhic [Jewish law] point of view, Christian illumination, iftar of andere tazkiyah al-nafs. Maar het is toch goed dat we een béétje afweten van wat de verschillende inhouden en waarden zijn die de drie religies naar voren schuiven. Laat ons dus vandaag een omschrijving proberen te geven van wat vasten bij de drie religies inhouden.
1) Het Joodse Jom Kippoer: De oudste versie
Jom Kippoer, ook bekend als de Grote Verzoendag, legt de nadruk op, zoals de naam zegt, verzoening tussen individuen, mensen en God. Het is dus de bedoeling om fouten, zonden goed te maken door vergeving van zonden te vragen. Deze dag wordt beschouwd als de heiligste dag van het jaar in het Joodse geloof. Tijdens de viering eten of drinken Joden 25 uur lang niets. Ik citeer even Rabbi Shmuel Herzfeld uit Washington. Hij schreef erover: “Het wordt beschouwd als de heiligste dag van het jaar en wordt acht dagen na Rosj Hasjana gevierd. Deze dag geldt volgens de Tora voor mannen, vrouwen, jongens ouder dan 13 jaar en meisjes ouder dan 12 jaar. Deze vasten eist dat deelnemers zich onthouden van alle eten en drinken (zelfs water).” 
Afhankelijk van welke stroming binnen het geloof de Joden aanhangen, kunnen ook baden en fysiek contact met het andere geslacht verboden worden.
Maar dit is niet het enige vastenmoment in de Joodse religie. Er zijn bijvoorbeeld de dagen van het “Tellen van de Omer”. (De omer is een oude Israëlitische eenheid die werd gebruikt in het tijdperk van de Tempel in Jeruzalem. Het wordt in de Bijbel gebruikt als een oude volume-eenheid voor granen en droge waren). Het is de periode tussen Pesach en Sjavoeot waarvan ten minste 30 dagen dat (afhankelijk van verschillende gebruiken), oplettende Joden tekenen van semi-rouw aannemen. Dat houdt in:
1. Geen bruiloften of grote feesten,
2. Geen (live) muziek,
3. Geen kapsels (velen scheren zich niet).
Zo is er ook de Drie-Weken-vastentijd ter herinnering aan de vernietiging van beide tempels. Meestal in juli/begin augustus. Deze tijd begint en eindigt met vastendagen en tussendoor gelden dezelfde regels (geen kapsels, bruiloften, live muziek) als hierboven vermeld. Daarnaast zijn er nog meerdere andere vastendagen door het jaar heen.
2) Ramadan: de jongste versie.
Vasten is hèt kenmerk van de ramadan. De Koran zegt dat moslims moeten vasten tijdens de maand ramadan, omdat dit de periode is dat de Koran werd geopenbaard. Het vasten is één van de Vijf Pijlers van het islamitische geloof. Ze bidden tijdens de maand ramadan vijf keer per dag. Elke keer dat ze in de richting van Mekka gaan bidden, moeten ze hun lichaam reinigen en hun gezicht wassen.
Tijdens de ramadan mogen moslims niet eten, drinken of deelnemen aan enige sensuele activiteit tussen het aanbreken van de dageraad en zonsondergang - nee, zelfs water is niet toegestaan. Vasten is verplicht voor alle moslims die daartoe in staat zijn. Het is een poging om zichzelf te reinigen van zonde en kwade gedachten. Moslims noemen dit de "als-tikaf", waarin ze ook tijd proberen door te brengen in eenzaamheid in de moskee terwijl ze de Koran of de Hadith lezen, of verhalen over het leven van de profeet Mohammed. Zodra de dag des oordeels komt, zullen gelovigen worden beloond voor het vasten en bidden en alle eerdere zonden vergeven krijgen.
3) De Christelijke vasten
Over onze vastenperiode heb ik de voorbije dagen al genoeg geschreven. Dus alleen nog wat zijdelingse opmerkingen. In de media, maar ook wel in de volksmond, wordt de christelijke vasten consequent “Katholieke Vasten” genoemd, zie bijvoorbeeld het Opiniestuk in Het Laatste Nieuws van gisteren van de hand van Noel Slangen. Wie ook dezelfde aandacht daarvoor vraagt als voor de ramadan wordt omschreven met de woorden: “Verhitte geesten”. Hij legt ook uit waarom christelijke vasten geen aandacht krijgt: “De machtscenakels die in de humus van de RK kerk ontstonden, spelen vandaag nog steeds en prominente rol”, schrijft hij. Alsof machtscenakels van de islam geen rol spelen. Stemmentrekkerij lijkt mij de enige reden waarom o.a. politieke leiders hun ramadan-wensen formuleren. Noel Slangen eindigt zijn artikel met de opmerking dat we kunnen beginnen de katholieken hun feestdagen te laten inruilen voor andere feestdagen (Mohammedaanse??), en stelt dan de vraag: Waarom dergelijke periodes niet gelijkgesteld worden met de start van het modeseizoen, als dat niet meer betekent dan “pakweg Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart”. Moet er nog zand zijn?

Morgen wil ik nog een korte vergelijking tussen de drie visies over het vasten te maken, vooral om de verschillen even te belichten.