Alle hoeken van het nieuws

Bij een diverse maatschappij hoort een diverse nieuwsvoorziening. Als we het medialandschap in Vlaanderen bekijken, dan zien we dat er heel wat informatiekanalen bestaan, elk met hun eigen achtergrond. Of toch niet? Meer en meer komen mediabedrijven in handen van steeds minder groepen. Is dat een voordeel of een nadeel? Is de informatievoorziening in ons land wel onafhankelijk? Het zijn zaken die nauwlettend in de gaten gehouden worden door de VRM , de Vlaamse Regulator voor de Media. Jaarlijks geeft deze onafhankelijke toezichthouder voor de Vlaamse audiovisuele media een rapport uit met een overzicht van onder andere de mediaconcentratie in Vlaanderen.

Ons land kent heel wat verschillende kranten en tijdschriften. Ooit werden ze opgericht vanuit een specifieke ideologie. Dagbladen weerspiegelden de verzuiling in Vlaanderen en werden vooral uitgegeven door enkele vermogende families. Zo was er eind 19de eeuw de liberale familie Hoste die Het Laatste Nieuws uitgaf. Als reactie vanuit Rooms-katholieke zijde op deze publicatie zag enkele jaren later de Gazet van Antwerpen het levenslicht. Het Volk was dan weer een katholieke tegenhanger van het socialistische Vooruit. Door de veelheid aan titels was er een verscheidenheid aan inzichten: voor de een de bevestiging van de eigen standpunten, voor de ander een onmisbare bron van uiteenlopende invalshoeken.

De tijd dat iedere ideologische strekking in alle onafhankelijkheid standpunten kon verkondigen, is grotendeels voorbij. Economische belangen spelen daarbij een niet te onderschatten rol. Een mediabedrijf – en het gaat intussen al lang niet meer om kranten en tijdschriften, maar ook om radio, televisie en internet – dient nu eenmaal ook economische belangen. Aandeelhouders willen winst zien en proberen die ook te vergroten dankzij fusies en overnames. Zo vind je De Morgen, de ‘opvolger’ van Vooruit, vandaag de dag met Het Laatste Nieuws in dezelfde persgroep (DPG-Media), samen met Humo, Story en Dag Allemaal. De Standaard, Het Nieuwsblad, Gazet van Antwerpen en het Belang van Limburg vinden dan weer onderdak bij Mediahuis. Er is een behoorlijke concentratie van mediagroepen. Omdat dit een bedreiging voor de (redactionele) onafhankelijkheid kan inhouden, houdt de Europese Commissie de samenwerkingen in de gaten, en in Vlaanderen is het dus de VRM die de vinger aan de pols houdt.

Crossmediale groepen
De bevolking kent over het algemeen vooral de namen waaronder de mediagroepen actief zijn. Televisiekijkers kennen de VRT, VTM en PLAY, maar weten doorgaans niet welke mediabedrijven er achter zitten. Voor de VRT is dat nog het eenvoudigst: het is een publieke omroep die verantwoording moet afleggen aan de overheid, die daartoe om de vijf jaar een beheersovereenkomst afsluit. VTM is in handen van DPG-mediagroep, terwijl de kanalen van PLAY zich bij Telenet – ooit alleen een kabelmaatschappij - bevinden. Er is een bijkomende factor die het overzicht complexer maakt, en dat is wat we de ‘crossmedialiteit’ nomen. Waar vroeger kranten, radio en televisie elk redelijk zelfstandig functioneerden, is er nu een sterke vorm van overlapping en samenwerking. Om over de rol van het internet nog maar te zwijgen – het media-aanbod is tegenwoordig meer en meer online. Zoals bijvoorbeeld duidelijk is uit het bovenstaande: VTM (televisie) zit in dezelfde groep als De Morgen, Het Laatste Nieuws en Humo, maar op radiovlak ook met Qmusic en Joe. Daarnaast zijn er nog verschillende nieuwssites, apps en sociale media. Mediahuis combineert dan weer de diverse kranten met een aantal regionale TV’s en de radiozenders Nostalgie en NRJ. Er bevinden zich ook enkele specifieke TV-zenders (KanaalZ en Ring TV) bij de groep Roularta, die dan weer bekend is van het tijdschrift Knack, maar ook van Trends, Feeling, Flair, Libelle, Plus Magazine, De Zondag, De Streekkrant, …

Redactionele onafhankelijkheid
Een geliefd principe bij de mediabedrijven is de term ‘redactionele onafhankelijkheid’. Met andere woorden: wie nieuws uitbrengt, moet dat onafhankelijk van welke ideologische of commerciële belangen dan ook kunnen doen. Dat is de kerntaak van journalisten. Toch bedienen veel redacties zich van nieuwsagentschappen: men kan immers niet zelf alle info verzamelen. Het grootste nieuwsagentschap in ons land is Belga. Maar de opkomst van online-redacties heeft veel mogelijkheden geboden aan kleinere spelers op de markt, zoals Apache, DeWereldMorgen, Newsmonkey en Doorbraak. Enerzijds voorzien die in nieuws, anderzijds publiceren ze ook opinies. Doorbraak bijvoorbeeld biedt regelmatig een platform aan Denktank Inspiratio.

De ene nieuwssite is objectiever dan de andere, en wie de gebeurtenissen vanuit een min of meer neutrale hoek wil bekijken, bezoekt best verschillende aanbieders. Alleszins mogen we blij zijn dan ons land geen ‘staatsomroep’ met een monopolie op het nieuws heeft. Al kan een toenemende mediaconcentratie op de duur wel tot een semi-monopolie leiden. Maar vooralsnog kunnen we het nieuwe vanuit alle hoeken bekijken.